Tụt huyết áp nên ăn uống gì là câu hỏi nhiều người đặt ra khi đối mặt với tình trạng này. Ước tính có khoảng 10-20% dân số, đặc biệt là người lớn tuổi, thường xuyên trải qua các triệu chứng tụt huyết áp. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng làm việc và sinh hoạt hàng ngày, khi mà những cơn chóng mặt, mệt mỏi ập đến bất ngờ. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và cải thiện tình trạng này.
Tụt huyết áp là gì và các nguyên nhân gây ra
Tụt huyết áp (hạ huyết áp) được xác định khi chỉ số huyết áp giảm xuống dưới 90/60 mmHg. Đây không phải là một căn bệnh riêng biệt mà thường là biểu hiện của các vấn đề sức khỏe khác. Khi huyết áp thấp, lượng máu và oxy cung cấp cho các cơ quan quan trọng như não, tim, thận sẽ bị giảm sút.
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến tình trạng tụt huyết áp:
- Yếu tố bệnh lý: Thiếu máu, suy tim, rối loạn tuyến giáp, tiểu đường, nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc mất nước kéo dài.
- Yếu tố sinh lý: Phụ nữ mang thai, người có cơ địa huyết áp thấp, hoặc sau khi thay đổi tư thế đột ngột.
- Tác dụng phụ của thuốc: Thuốc hạ huyết áp, thuốc trị trầm cảm, thuốc giãn mạch hay thuốc lợi tiểu.
- Lối sống không phù hợp: Thiếu dinh dưỡng, chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt, mất nước, kiệt sức do thời tiết nóng hoặc tập luyện quá sức.
Triệu chứng của tụt huyết áp
Triệu chứng khi huyết áp thường gặp
Khi bị tụt huyết áp, cơ thể sẽ phát ra những tín hiệu cảnh báo đặc trưng:
- Chóng mặt, hoa mắt, cảm giác choáng váng
- Mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng
- Buồn nôn, khó tập trung
- Da xanh xao, lạnh
- Tim đập nhanh hoặc không đều
- Thở nông, khó thở
- Ngất xỉu (trong trường hợp nghiêm trọng)
Dựa vào nguyên nhân và biểu hiện, tụt huyết áp được phân thành ba loại chính:
Tụt huyết áp tư thế
Xảy ra khi thay đổi tư thế đột ngột, đặc biệt là khi đứng dậy quá nhanh từ tư thế nằm hoặc ngồi. Máu dồn xuống chân, làm giảm tạm thời lượng máu lên não. Tôi thường hướng dẫn bệnh nhân ngồi dậy từ từ, nán lại khoảng 30 giây trước khi đứng lên để tránh hiện tượng này.
Tụt huyết áp sau ăn
Thường gặp ở người cao tuổi, xảy ra khoảng 1-2 giờ sau khi ăn, đặc biệt là bữa ăn nhiều carbohydrate. Cơ thể chuyển máu đến dạ dày và ruột để tiêu hóa thức ăn, làm giảm lượng máu lưu thông trong hệ tuần hoàn.
Tụt huyết áp do thần kinh
Liên quan đến các rối loạn hệ thần kinh tự chủ, khiến mạch máu không co hoặc giãn đúng cách để điều chỉnh huyết áp. Bệnh Parkinson, đa xơ cứng, bệnh tiểu đường có thể gây ra tình trạng này.
Tụt huyết áp nên ăn uống gì để cải thiện sức khoẻ
Tụt huyết áp nên ăn gì để cải thiện
Dưới đây là các nhóm thực phẩm giúp nâng cao và ổn định huyết áp:
Thực phẩm giàu muối và natri
Muối là yếu tố then chốt giúp nâng huyết áp. Người bị tụt huyết áp có thể cân nhắc tăng nhẹ lượng muối tiêu thụ, nhưng cần lưu ý không vượt quá 5-6g/ngày để tránh tác động tiêu cực đến tim và thận. Thay vì thêm muối trực tiếp, hãy cân nhắc các thực phẩm tự nhiên giàu natri như:
- Nước dừa tươi
- Cần tây
- Phô mai cottage
- Thịt lợn, thịt bò
- Nước tương (lượng vừa phải)
Thực phẩm giàu sắt và vitamin B
Sắt và vitamin B12 giúp phòng ngừa thiếu máu – một nguyên nhân phổ biến của tụt huyết áp. Tăng cường các thực phẩm sau:
- Thịt đỏ nạc như thịt bò, thịt cừu
- Gan động vật (giàu vitamin B12 và sắt)
- Trứng (đặc biệt là lòng đỏ)
- Hải sản: cá hồi, cá ngừ, tôm, sò
- Rau lá xanh đậm: rau bina, cải xoăn
- Các loại đậu như đậu lăng, đậu nành
Một mẹo nhỏ mà tôi thường chia sẻ: kết hợp thực phẩm giàu sắt với thực phẩm giàu vitamin C (như ớt chuông, cam quýt) để tăng khả năng hấp thu sắt.
Thực phẩm giàu protein
Protein không chỉ giúp duy trì cơ bắp mà còn hỗ trợ sản xuất hồng cầu và duy trì huyết áp. Bổ sung:
- Thịt gia cầm: gà, vịt, ngỗng
- Thịt đỏ nạc
- Cá biển
- Các loại đậu và đậu phụ
- Sữa chua Hy Lạp
- Hạt (hạnh nhân, óc chó, hạt điều)
Thực phẩm tăng thể tích máu
- Nho khô: chứa nhiều đường tự nhiên, chất chống oxy hóa và kali
- Hạnh nhân: giàu chất béo lành mạnh, protein và kali
- Mật ong: cung cấp năng lượng nhanh chóng nhờ đường tự nhiên
- Củ beet: chứa nitrat tự nhiên, giúp giãn mạch máu và cải thiện lưu thông
- Quả sung: giàu sắt, vitamin và khoáng chất
Thảo dược hỗ trợ tăng huyết áp
- Rễ cam thảo: có khả năng tăng huyết áp bằng cách kích thích sản xuất hormones điều hòa muối nước. Dùng dưới dạng trà (1 cốc/ngày) hoặc bột (không quá 1g/ngày).
- Nhân sâm: cải thiện tuần hoàn máu và tăng năng lượng.
- Sâm Ấn Độ (Ashwagandha): giúp cơ thể thích nghi với stress và ổn định huyết áp.
Nước ép trái cây tự nhiên
- Nước ép cà rốt: giàu beta-carotene và kali
- Nước ép lựu: chứa nhiều chất chống oxy hóa và sắt
- Nước ép củ dền: chứa nitrat tự nhiên, cải thiện lưu thông máu
- Nước dừa tươi: cung cấp điện giải tự nhiên
Một công thức tôi thường gợi ý cho bệnh nhân: kết hợp 1 quả cà rốt, 1/2 củ dền và 1/2 quả táo để làm nước ép hỗ trợ tăng huyết áp hiệu quả.
Thực phẩm không nên ăn khi bị tụt huyết áp
Thực phẩm cần tránh khi bị tụt huyết áp
Để quản lý tình trạng tụt huyết áp hiệu quả, cần tránh những thực phẩm có thể làm tình trạng thêm trầm trọng:
Carbohydrate tinh chế và đường
Tiêu thụ quá nhiều carbohydrate tinh chế gây ra hiện tượng tăng đường huyết đột ngột, sau đó là giai đoạn hạ đường huyết, làm huyết áp giảm mạnh. Hạn chế:
- Bánh mì trắng, bún, phở sử dụng bột tinh chế
- Bánh ngọt, kẹo, đồ ăn vặt chứa nhiều đường
- Đồ uống có đường như nước ngọt, nước trái cây đóng hộp
- Gạo trắng (thay thế bằng gạo lứt nếu có thể)
Thực phẩm có tính hạ huyết áp
Một số thực phẩm tự nhiên có tính năng hạ huyết áp, cần hạn chế khi đang bị tụt huyết áp:
- Táo mèo: thường được sử dụng để giảm huyết áp cao
- Hạt dẻ nướng: có thể gây giãn mạch máu
- Sữa ong chúa: có đặc tính hạ huyết áp
- Tỏi và hành tây: có thể làm giảm huyết áp nếu dùng với số lượng lớn
Thực phẩm có tính hàn
Theo y học cổ truyền phương Đông, thực phẩm có tính hàn có thể làm giảm huyết áp và khiến cơ thể yếu hơn:
- Cà chua sống
- Dưa chuột
- Khổ qua (mướp đắng)
- Rau muống
- Dưa hấu
Tôi đã từng tư vấn cho một bệnh nhân lớn tuổi rất thích ăn dưa hấu vào mùa hè. Mỗi lần ăn xong, bà thường cảm thấy rất mệt mỏi và chóng mặt. Sau khi giảm lượng dưa hấu và thay thế bằng các loại trái cây ít tính hàn hơn như nhãn và vải, tình trạng của bà đã cải thiện đáng kể.
Đồ uống có cồn
Rượu bia có tác dụng giãn mạch máu, làm giảm huyết áp, đặc biệt nguy hiểm cho người đã bị tụt huyết áp:
- Rượu vang
- Bia
- Rượu mạnh
Nếu bạn đang dùng thuốc điều trị tụt huyết áp, việc kết hợp với đồ uống có cồn có thể gây ra tương tác nguy hiểm.
Kết luận
Tụt huyết áp có thể gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày, nhưng với chế độ ăn uống phù hợp và lối sống lành mạnh, bạn có thể kiểm soát và cải thiện tình trạng này. Nhớ rằng, câu trả lời cho “tụt huyết áp nên ăn uống gì” không chỉ là danh sách thực phẩm, mà còn là một cách tiếp cận toàn diện bao gồm chế độ ăn cân bằng, thói quen sinh hoạt khoa học và sự kiên trì trong việc theo dõi sức khỏe.
Hãy lắng nghe cơ thể mình, điều chỉnh chế độ ăn uống khi cần thiết và luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để đạt được kết quả tốt nhất.
