Sốt xuất huyết đang gia tăng, với hàng ngàn ca mắc mỗi năm, đặt ra thách thức lớn cho sức khỏe cộng đồng. Vậy, bị sốt xuất huyết nên ăn gì để nhanh chóng khỏe lại? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin thiết yếu về chế độ ăn uống phù hợp, giúp bạn đối phó với căn bệnh này một cách hiệu quả.
Nội dung bài viết
Vai trò của dinh dưỡng trong quá trình hồi phục sốt xuất huyết
- Khi mắc sốt xuất huyết, cơ thể phải đối mặt với nhiều thách thức sức khỏe nghiêm trọng. Virus xâm nhập gây tổn thương tế bào, làm giảm số lượng tiểu cầu và có thể dẫn đến tình trạng mất nước nghiêm trọng. Trong giai đoạn này, nhu cầu dinh dưỡng tăng cao để hỗ trợ quá trình phục hồi.
Vai trò lớn của dưỡng chất đối với sức khoẻ
- Nghiên cứu từ Tạp chí Y học Nhiệt đới cho thấy chế độ dinh dưỡng đầy đủ có thể rút ngắn thời gian hồi phục đến 30% so với những trường hợp không được chú trọng về dinh dưỡng. Đặc biệt, việc duy trì lượng protein và vitamin C đầy đủ giúp tăng cường sản xuất tiểu cầu, một yếu tố quan trọng trong quá trình phục hồi.
- Bệnh nhân sốt xuất huyết thường gặp các triệu chứng như chán ăn, buồn nôn và đắng miệng, làm giảm đáng kể lượng thức ăn nạp vào. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn: cơ thể cần dinh dưỡng để phục hồi nhưng lại không thể tiêu thụ đủ dưỡng chất cần thiết do các triệu chứng gây ra.
Bị sốt xuất huyết nên ăn gì để phục hồi nhanh chóng
Thực phẩm giàu nước và dễ tiêu hóa
Trong giai đoạn sốt cao, cơ thể mất nhiều nước qua mồ hôi và quá trình trao đổi chất tăng cường. Bổ sung nước và chất điện giải là ưu tiên hàng đầu để ngăn ngừa mất nước.
- Cháo loãng: Dễ nuốt, dễ tiêu hóa và cung cấp carbohydrate đơn giản giúp duy trì năng lượng. Có thể kết hợp với protein nhẹ như thịt gà xé nhỏ hoặc cá.
- Súp rau củ: Cung cấp đồng thời nước, vitamin và khoáng chất từ rau củ. Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, súp nóng còn giúp làm sạch đường hô hấp và giảm viêm nhiễm.
- Nước dừa tươi: Chứa nhiều kali, natri, magiê – những chất điện giải tự nhiên giúp cân bằng dịch trong cơ thể. Một nghiên cứu tại Đại học Mahidol (Thái Lan) chỉ ra rằng nước dừa có thành phần điện giải tương đồng với dung dịch oresol.
- Nước ép trái cây tự nhiên: Cung cấp vitamin và khoáng chất cần thiết, đồng thời kích thích vị giác, giúp người bệnh cảm thấy ngon miệng hơn.
Bị sốt xuất huyết nên ăn gì là câu hỏi của rất nhiều người
Rau xanh, tươi
Rau xanh đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường khả năng miễn dịch và hỗ trợ sản xuất tế bào máu mới, đặc biệt là tiểu cầu.
- Bông cải xanh: Chứa vitamin K cần thiết cho quá trình đông máu, đặc biệt quan trọng đối với bệnh nhân sốt xuất huyết khi số lượng tiểu cầu thấp. Một khẩu phần 100g bông cải xanh cung cấp khoảng 120% nhu cầu vitamin K hàng ngày.
- Rau bina (cải bó xôi): Giàu sắt, folate và các chất chống oxy hóa giúp sản sinh tế bào máu mới. Nghiên cứu từ Đại học Y Harvard cho thấy folate trong rau bina giúp tăng cường sản xuất hồng cầu và tiểu cầu.
- Rau ngót: Phổ biến trong y học cổ truyền Việt Nam, rau ngót có tác dụng thanh nhiệt, giải độc và tăng cường sản xuất tế bào máu.
- Cải xoăn (kale): Chứa hàm lượng vitamin C cao gấp 4,5 lần so với rau bina, giúp tăng cường hệ miễn dịch và thúc đẩy quá trình phục hồi.
Trái cây giàu vitamin
Trái cây không chỉ cung cấp vitamin, khoáng chất mà còn chứa các chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do stress oxy hóa.
- Kiwi: Chứa lượng vitamin C cao gấp đôi cam, giúp tăng cường miễn dịch và thúc đẩy quá trình lành vết thương. Ngoài ra, kiwi còn chứa enzyme actinidin hỗ trợ tiêu hóa protein.
- Cam, quýt: Ngoài vitamin C, các loại quả họ cam quýt còn chứa flavonoid có tác dụng kháng viêm tự nhiên, giúp giảm viêm nhiễm và bảo vệ mao mạch.
- Đu đủ chín: Không chỉ dễ ăn mà còn chứa enzyme papain hỗ trợ tiêu hóa protein. Nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Y học Nhiệt đới (2023) chỉ ra rằng đu đủ còn có khả năng tăng số lượng tiểu cầu.
- Lựu: Chứa polyphenol và vitamin giúp tăng cường hệ miễn dịch. Một nghiên cứu tại Đại học Y Tehran cho thấy tiêu thụ nước ép lựu thường xuyên giúp cải thiện chỉ số huyết học ở bệnh nhân thiếu máu.
Thực phẩm giàu protein
Protein đóng vai trò thiết yếu trong việc xây dựng kháng thể và phục hồi các mô bị tổn thương. Tuy nhiên, nên chọn các nguồn protein dễ tiêu hóa để không gây áp lực lên hệ tiêu hóa đang suy yếu.
- Thịt gà luộc: Dễ tiêu hóa, giàu protein chất lượng cao và chứa ít chất béo. Nước luộc gà còn cung cấp các dưỡng chất hòa tan giúp tăng cường sức đề kháng.
- Cá biển: Nguồn protein chất lượng cao kèm theo omega-3 có tác dụng kháng viêm. Nên chọn các loại cá ít xương như cá hồi, cá thu để dễ ăn.
- Sữa chua không đường: Cung cấp protein, canxi và probiotics giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, đặc biệt quan trọng sau khi dùng kháng sinh.
- Đậu phụ: Lựa chọn tuyệt vời cho bệnh nhân ăn chay, cung cấp protein đầy đủ và dễ tiêu hóa, đồng thời chứa isoflavone có tác dụng chống oxy hóa.
Thực phẩm nên tránh khi bị sốt xuất huyết
Ngoài việc bị sốt xuất huyết nên ăn gì thì vấn đề tránh các thực phẩm không phù hợp cũng quan trọng không kém. Dưới đây là những loại thực phẩm người bệnh nên kiêng tránh.
Thực phẩm nhiều dầu mỡ
- Các món chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn và thức ăn nhanh làm tăng gánh nặng tiêu hóa, dẫn đến đầy bụng và khó tiêu. Theo nghiên cứu từ Bệnh viện Chợ Rẫy, thực phẩm giàu chất béo còn làm chậm quá trình hấp thu thuốc và kéo dài thời gian hồi phục.
- Mỡ động vật và dầu có nguồn gốc từ cơ thể động vật chứa nhiều chất béo bão hòa, có thể làm tăng cholesterol và huyết áp. Đây là điều nên tránh khi cơ thể đang trong tình trạng căng thẳng do bệnh tật.
- Ngay cả các loại dầu thực vật lành mạnh cũng nên sử dụng với lượng vừa phải, ưu tiên các phương pháp chế biến như luộc, hấp, om thay vì chiên, xào nhiều dầu.
Đồ cay nóng và gia vị mạnh
- Thực phẩm cay nóng như ớt, tiêu, gừng có thể kích thích niêm mạc dạ dày, khiến tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn. Các bác sĩ từ Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM khuyến nghị bệnh nhân sốt xuất huyết nên hoàn toàn tránh các gia vị cay trong giai đoạn cấp tính của bệnh.
- Các gia vị mạnh như tỏi, hành tây sống, mù tạt cũng nên hạn chế vì có thể gây kích ứng đường tiêu hóa. Thay vào đó, có thể sử dụng các gia vị nhẹ nhàng như húng quế, húng lủi để tăng hương vị cho món ăn.
- Một điều cần lưu ý là mặc dù tỏi có đặc tính kháng khuẩn và kháng viêm, nhưng khi dùng sống với lượng lớn có thể gây kích ứng dạ dày. Nên chế biến tỏi chín kỹ và sử dụng với lượng vừa phải.
Đồ uống có gas, caffeine và rượu
- Các đồ uống có gas như soda, nước ngọt chứa nhiều đường, gây đầy hơi và làm tăng cảm giác khó chịu. Đường tinh luyện còn làm suy giảm khả năng miễn dịch tạm thời.
- Caffeine trong cà phê, trà đặc, nước tăng lực có tác dụng lợi tiểu, làm tăng nguy cơ mất nước. Đây là điều cần tránh khi cơ thể đã mất nhiều nước do sốt. Nghiên cứu từ Đại học Y Singapore cho thấy caffeine còn có thể làm giảm hiệu quả của một số loại thuốc điều trị sốt xuất huyết.
- Rượu, bia và các đồ uống có cồn khác làm tăng gánh nặng cho gan, cơ quan đã bị ảnh hưởng do virus sốt xuất huyết. Ngoài ra, rượu còn gây mất nước và ức chế sản xuất tiểu cầu, làm trầm trọng thêm tình trạng của bệnh.
Thực phẩm màu đỏ, đen hoặc sẫm màu
- Các thực phẩm có màu sắc đậm như cà chua, củ dền, thanh long đỏ, socola đen có thể gây khó khăn trong việc phân biệt xuất huyết tiêu hóa. Theo hướng dẫn của Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, người bệnh nên tránh các thực phẩm này để dễ dàng theo dõi dấu hiệu xuất huyết qua phân và nôn.
- Một số thực phẩm màu đậm còn chứa các hợp chất có thể tác động đến quá trình đông máu. Ví dụ, socola đen chứa các chất có thể ức chế kết tập tiểu cầu, điều này có lợi trong phòng ngừa đông máu nhưng lại không phù hợp cho người bệnh sốt xuất huyết đang có nguy cơ xuất huyết.
Nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng cho người bệnh
Bù nước đầy đủ và thường xuyên
Các nguyên tắc cần lưu ý cho người bệnh
- Bổ sung đủ nước là yếu tố then chốt trong điều trị sốt xuất huyết. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người bệnh cần uống tối thiểu 2-3 lít nước mỗi ngày, tăng lên khi sốt cao. Các dấu hiệu như nước tiểu sẫm màu, khô miệng, da kém đàn hồi cho thấy cơ thể đang thiếu nước.
- Nên chia nhỏ lượng nước cần uống thành nhiều lần trong ngày, mỗi lần 150-200ml. Uống từ từ để tránh buồn nôn và đảm bảo hấp thu tốt. Bổ sung oresol giúp cân bằng điện giải, đặc biệt quan trọng khi bị tiêu chảy hoặc nôn nhiều.
- Tránh uống nước đá lạnh vì có thể gây co thắt mạch máu và khó chịu ở dạ dày. Nước ấm hoặc nhiệt độ phòng được khuyến nghị hơn.
Ăn uống nhẹ nhàng và chia nhỏ bữa
Thay vì 3 bữa chính truyền thống, người bệnh nên chia thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày. Phương pháp này giúp giảm áp lực lên hệ tiêu hóa và duy trì lượng đường huyết ổn định.
- Thức ăn cần được nấu chín kỹ, tránh các món sống hoặc tái để phòng ngừa nhiễm khuẩn đường ruột. Chọn các phương pháp chế biến nhẹ nhàng như luộc, hấp, om thay vì chiên, nướng, xào.
- Nên ăn chậm, nhai kỹ để tăng cường tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất. Tránh ăn ngay trước khi đi ngủ để không gây khó tiêu và ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
Tuân thủ hướng dẫn y tế chuyên nghiệp
Chế độ dinh dưỡng cần được điều chỉnh tùy theo giai đoạn của bệnh. Trong giai đoạn sốt cao, ưu tiên bù nước và thực phẩm lỏng. Khi bắt đầu hồi phục, từng bước tăng dần lượng thức ăn đặc và đa dạng thực đơn.
- Không tự ý dùng các loại thuốc giảm đau không kê đơn như aspirin, ibuprofen vì có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết. Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Thông báo cho nhân viên y tế về bất kỳ phản ứng bất thường nào sau khi ăn uống, như buồn nôn, nôn, tiêu chảy hoặc phát ban. Đây có thể là dấu hiệu của dị ứng thực phẩm hoặc biến chứng của bệnh.
Theo dõi các dấu hiệu cảnh báo
- Theo dõi nhiệt độ cơ thể ít nhất 2 lần/ngày. Sự sụt giảm đột ngột nhiệt độ có thể là dấu hiệu của sốc sốt xuất huyết, một biến chứng nguy hiểm cần chăm sóc y tế khẩn cấp.
- Chú ý đến các dấu hiệu xuất huyết như chấm xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, chảy máu mũi, nôn ra máu hoặc phân đen. Trong trường hợp này, cần đến cơ sở y tế ngay lập tức.
- Kiểm tra màu sắc nước tiểu – nước tiểu sẫm màu có thể là dấu hiệu của mất nước hoặc tổn thương gan, trong khi nước tiểu đỏ có thể chỉ ra có xuất huyết đường tiết niệu.
Kết luận
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục của người bệnh sốt xuất huyết. Bị sốt xuất huyết nên ăn gì đã được đưa ra ở thông tin trong bài viết. Việc tuân thủ nguyên tắc bù nước đầy đủ, ăn uống nhẹ nhàng và theo dõi sát sao các dấu hiệu cảnh báo sẽ giúp quá trình hồi phục diễn ra an toàn và hiệu quả. Mặc dù dinh dưỡng là yếu tố quan trọng, việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ luôn là ưu tiên hàng đầu trong quá trình chữa trị sốt xuất huyết.
