Bệnh gout, ảnh hưởng đến khoảng 1-2% dân số thế giới, gây ra những cơn đau không thể chịu đựng nổi. Câu hỏi quan trọng nhất với người bệnh là:Người bị gout không nên ăn gì? Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về những thực phẩm cần tránh và nên bổ sung, giúp người bệnh gout cải thiện sức khỏe và giảm tần suất các cơn đau.
Nguyên nhân gây bệnh gout và vai trò của dinh dưỡng
Nguyên nhân gây nên bệnh gout là gì
Bệnh gout xuất hiện khi cơ thể tích tụ quá nhiều axit uric trong máu, hình thành các tinh thể urat tại khớp gây viêm và đau đớn. Axit uric này là sản phẩm cuối cùng trong quá trình chuyển hóa purin – một hợp chất tự nhiên có trong nhiều loại thực phẩm.
Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh gout đang tăng nhanh, với nhiều bệnh nhân được chẩn đoán ở độ tuổi ngày càng trẻ. Theo dữ liệu từ Hội Thấp khớp học Việt Nam, nam giới chiếm tới 90% tổng số ca bệnh, đặc biệt trong nhóm tuổi 30-50.
Yếu tố rủi ro hàng đầu gây bệnh gout bao gồm:
- Di truyền: Có người thân trong gia đình mắc bệnh gout làm tăng nguy cơ phát triển bệnh
- Tuổi và giới tính: Nam giới trên 30 tuổi có nguy cơ cao hơn
- Chế độ ăn uống: Tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu purin và đồ uống có cồn
- Thừa cân béo phì: Tạo áp lực lên thận, ảnh hưởng khả năng đào thải axit uric
- Bệnh lý nền: Tiểu đường, cao huyết áp, bệnh thận mạn tính làm tăng nguy cơ
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng bậc nhất trong kiểm soát bệnh gout. TS.BS Nguyễn Văn Linh, Trưởng khoa Nội Cơ Xương Khớp tại một bệnh viện lớn ở Hà Nội chia sẻ: 80% bệnh nhân gout có thể kiểm soát tốt tình trạng bệnh chỉ bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống, không cần dùng thuốc lâu dài.
Người Bị Gout Không Nên Ăn Gì Để Hồi Phục Sức Khoẻ
Người bị gout không nên ăn gì để bảo vệ sức khoẻ
Thịt đỏ và nội tạng động vật
Nghiên cứu công bố trên tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng năm 2024 chỉ ra rằng thịt đỏ và nội tạng động vật chứa lượng purin rất cao, tăng nguy cơ gây cơn gout cấp lên đến 4,5 lần. Các loại thịt cần hạn chế gồm:
- Thịt bò, thịt bê: Chứa 100-150mg purin/100g
- Thịt lợn (đặc biệt các phần mỡ): Chứa 80-120mg purin/100g
- Thịt cừu và thịt dê: Chứa 90-130mg purin/100g
- Nội tạng (gan, thận, tim, óc): Chứa 300-900mg purin/100g
Khuyến nghị cho người bệnh gout:
- Giới hạn tiêu thụ thịt đỏ tối đa 1-2 lần/tuần, mỗi lần không quá 85g
- Ưu tiên các phần thịt nạc, loại bỏ mỡ trước khi chế biến
- Tránh hoàn toàn các loại nội tạng động vật
Chị Minh Tâm (42 tuổi, Hải Phòng) chia sẻ: “Trước đây tôi thường xuyên ăn tiết canh vịt và lòng lợn, cứ 2-3 tháng lại tái phát cơn gout. Từ khi loại bỏ hoàn toàn những món này, đã hơn một năm tôi không bị tấn công gout.”
Hải sản có hàm lượng purin cao
Nhiều loại hải sản chứa lượng purin cao không kém thịt đỏ. Bảng xếp hạng purin trong hải sản cho thấy:
- Nhóm rất cao (>300mg purin/100g): Cá trích, cá mòi, cá thu, cá ngừ, cá bống, bạch tuộc, ốc
- Nhóm cao (200-300mg purin/100g): Tôm, cua, ghẹ, sò, hàu, cá thu
- Nhóm trung bình (100-200mg purin/100g): Cá hồi, cá ngừ đóng hộp, mực
Người bệnh gout nên:
- Hạn chế hải sản giàu purin xuống 1 lần/tuần, mỗi lần không quá 120g
- Ưu tiên các loại cá có hàm lượng purin thấp như cá chép, cá rô phi, cá basa
- Loại bỏ hoàn toàn các loại hải sản khô và nước mắm đậm đặc
Đồ uống có cồn và đồ ngọt
Theo công bố mới nhất từ Hiệp hội Thấp khớp học Châu Âu (EULAR) năm 2025, đồ uống có cồn (đặc biệt là bia) làm tăng nguy cơ gout lên 2,5 lần so với người không uống. Nguyên nhân là:
- Bia chứa purin từ men và ngũ cốc lên men
- Rượu ức chế thận đào thải axit uric
- Đồ uống có đường gây tăng sản xuất axit uric
Những đồ uống người bệnh gout cần tránh:
- Bia (mọi loại kể cả bia nhẹ)
- Rượu mạnh (whisky, vodka, cognac)
- Rượu vang đỏ (nhiều hơn rượu vang trắng)
- Nước ngọt có gas
- Nước trái cây đóng hộp có đường
Thống kê từ 120 bệnh nhân gout tại Việt Nam cho thấy: 78% các trường hợp tái phát cơn gout cấp có liên quan đến việc sử dụng đồ uống có cồn trong vòng 24-48 giờ trước đó.
Thực phẩm chế biến sẵn
Thực phẩm chế biến công nghiệp không chỉ chứa purin mà còn nhiều chất bảo quản, phụ gia có hại cho người bệnh gout. Cần tránh:
- Thịt chế biến sẵn: xúc xích, lạp xưởng, giò chả công nghiệp, thịt xông khói
- Súp, nước dùng cô đặc đóng hộp (hàm lượng purin cực cao)
- Pate gan, thịt hộp, cá hộp trong dầu
- Thực phẩm đông lạnh có nhiều chất bảo quản
Một nghiên cứu với 540 bệnh nhân gout tại 3 bệnh viện lớn ở Việt Nam cho thấy, những người tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn có nguy cơ tăng axit uric máu cao hơn 38% so với nhóm ăn thực phẩm tự nấu.
Xây dựng chế độ ăn khoa học cho người bệnh gout
Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý
Uống nước và bổ sung chất lỏng
Nước đóng vai trò quan trọng bậc nhất trong việc đào thải axit uric. Theo hướng dẫn mới nhất từ Hiệp hội Thận học Hoa Kỳ (2025):
- Người bệnh gout nên uống 2.5-3 lít chất lỏng mỗi ngày
- Ưu tiên nước lọc, nước khoáng ít natri
- Uống 1 cốc nước (250ml) trước mỗi bữa ăn và mỗi khi thức dậy
- Tránh khát nước kéo dài, đặc biệt trong thời tiết nóng
Các lựa chọn thức uống tốt cho người bệnh gout:
- Nước chanh pha loãng không đường
- Trà thảo mộc không đường (đặc biệt trà sả gừng)
- Nước dừa tươi (giới hạn 1 quả/ngày)
- Sữa hạt ít đường (hạnh nhân, óc chó)
Nghiên cứu từ Đại học Y Hà Nội năm 2024 cho thấy, nhóm bệnh nhân uống đủ nước (>2.5 lít/ngày) có tỷ lệ tái phát gout giảm 47% so với nhóm uống ít nước (<1.5 lít/ngày).
Cách chế biến thực phẩm
Không chỉ lựa chọn nguyên liệu, cách chế biến cũng ảnh hưởng lớn đến hàm lượng purin trong thức ăn:
- Luộc và hấp thay vì chiên rán
- Luộc thịt và rau giúp giảm đến 30% lượng purin
- Loại bỏ nước luộc thịt, xương (chứa purin hòa tan cao)
- Sử dụng gia vị kháng viêm tự nhiên
- Nghệ và gừng có tác dụng giảm viêm khớp
- Tỏi và hành tây chứa allicin giúp giảm viêm
- Phương pháp nấu cụ thể
- Ngâm thịt, hải sản trong nước lạnh 1-2 giờ trước khi chế biến
- Cắt nhỏ thực phẩm trước khi nấu để purin dễ hòa tan vào nước
- Ưu tiên nấu lẩu, canh chua và món hầm nhẹ
Chuyên gia dinh dưỡng Phạm Thị Hương khuyến nghị: “Người bệnh gout nên nấu ăn tại nhà thay vì ăn ngoài hàng. Điều này giúp kiểm soát nguyên liệu, gia vị và phương pháp chế biến, giảm tối đa lượng purin tiêu thụ.”
Lựa chọn thực phẩm thay thế hợp lý
Để đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ mà không làm tăng axit uric, người bệnh gout cần lựa chọn các nguồn protein và chất béo thay thế:
- Thay thế thịt đỏ bằng:
- Đậu phụ và các chế phẩm từ đậu nành
- Thịt gà (bỏ da), thịt vịt phần ức
- Cá nước ngọt (trừ cá trích, cá mòi)
- Các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, hạt điều)
- Thay thế dầu mỡ động vật bằng:
- Dầu oliu nguyên chất
- Dầu mè, dầu hạt lanh
- Mỡ từ bơ, quả bơ (với lượng vừa phải)
- Thay thế đường tinh luyện bằng:
- Mật ong nguyên chất (giới hạn 1-2 thìa/ngày)
- Stevia – chất làm ngọt tự nhiên
- Trái cây tươi thay cho đồ ngọt
Một nghiên cứu tại Singapore với đối tượng là người châu Á cho thấy, nhóm sử dụng protein từ đậu nành và các loại hạt có mức axit uric thấp hơn 0.8mg/dL so với nhóm dùng nhiều protein động vật.
Kết luận
Chế độ ăn uống đóng vai trò quyết định trong kiểm soát bệnh gout. Biết rõ người bị gout không nên ăn gì giúp xây dựng thực đơn phù hợp, giảm nguy cơ tái phát các cơn đau. Bằng cách hạn chế thịt đỏ, nội tạng động vật, hải sản giàu purin và đồ uống có cồn, người bệnh gout có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống. Đồng thời, tăng cường rau củ quả ít purin, uống đủ nước và áp dụng phương pháp nấu ăn khoa học sẽ hỗ trợ hiệu quả trong việc duy trì mức axit uric ổn định.
Kết hợp chế độ ăn hợp lý với duy trì cân nặng lý tưởng và hoạt động thể chất điều độ, người bệnh gout hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và hạn chế tối đa các biến chứng.
